Παρέμβαση στις αναπτυξιακές διαταραχές
Τα τρία πρώτα χρόνια της ζωής των παιδιών παίζουν καθοριστικό ρόλο στην ψυχοσυναισθηματική τους εξέλιξη. Ο εγκέφαλος είναι ένα εύπλαστο όργανο που αναπτύσσεται και εξελίσσεται τα πρώτα χρόνια της ζωής. Τα κύτταρα του εγκεφάλου ανάλογα με την ποιότητα και την ποσότητα των πληροφοριών (των ερεθισμάτων από το περιβάλλον δηλαδή) θα ενισχύσουν τη θέση τους και θα συνδεθούν με άλλα ή θα ατροφήσουν και θα εξαλειφθούν. Η έγκαιρη παρέμβαση σε περιπτώσεις αναπτυξιακών διαταραχών αλλάζει την πρόγνωση τους και οδηγεί σε καλύτερη έκβαση ή και σε θεραπεία σε ορισμένες περιπτώσεις.
Βασικοί στόχοι των παρεμβάσεων είναι:
1) Η ανάπτυξη της επικοινωνίας. Η προσέγγιση του παιδιού πραγματοποιείται εισβάλλοντας σε δραστηριότητες στις οποίες το ίδιο έχει ενδιαφέρον. Αναπτύσσεται έτσι μια σχέση με το παιδί που θα αποτελέσει τη βάση της εκπαίδευσης. Ο ενήλικας σταδιακά διευρύνει τις δραστηριότητες του παιδιού εντάσσοντας και άλλα παιδιά στο παιχνίδι. Έτσι επιτυγχάνουμε την διάθεση και την βελτίωση της επικοινωνίας καθώς και την ένταξη του παιδιού σε κοινωνικές ομάδες. Αυτό ίσως είναι και το σημαντικότερο κομμάτι της παρέμβασης.
2) Η βελτίωση της συναισθηματικής ανάπτυξης και της ικανότητας για κοινωνική αλληλεπίδραση μέσω των διαπροσωπικών σχέσεων με ενήλικες και παιδιά.
3) H ανάπτυξη των γνωστικών ικανοτήτων και του συμβολικού παιχνιδιού.
Η γονική συμμετοχή είναι επιβεβλημένη. Οι γονείς ενθαρρύνονται, καθοδηγούνται και έχουν συμβουλευτική υποστήριξη. Οι παρεμβάσεις που γίνονται στο πλαίσιο αυτής της προσέγγισης είναι:
- Aισθητηριακή ολοκλήρωση
- Eιδική εκπαίδευση μέσω δομημένης διδασκαλίας
- Eιδική ψυχοπαιδαγωγική παρέμβαση
- Eργοθεραπεία
- Θεραπεία συμπεριφοράς στο σπίτι και στις κοινωνικές συναναστροφές
- Λογοθεραπεία και εκπαίδευση σε εναλλακτικούς τρόπους επικοινωνίας (Teach, Makaton..)
- Μάθηση υποβοηθούμενη από την χρήση υπολογιστών (βιοανάδραση)
- Μουσικοθεραπεία
Βασική αρχή είναι ότι το κάθε παιδί να έχει εξατομικευμένο σχεδιασμό θεραπευτικής παρέμβασης. Το πρόγραμμα του κάθε παιδιού πρέπει να είναι συντονισμένο έτσι ώστε να υπάρχει αλληλεπίδραση της μίας παρέμβασης με την άλλη για να πετύχουμε το επιθυμητό αποτέλεσμα.
Τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι γονείς είναι πολλά. Δύο από τα κυριότερα είναι η έλλειψη στήριξης της οικογένειας και η έλλειψη συντονισμού των παρεμβάσεων που γίνονται στο παιδί τους συμπεριλαμβανομένου και του σχολείου. Αυτή η ασυνεννοησία βαίνει εις βάρος της εξέλιξης του παιδιού.
Φαρμακευτική παρέμβαση στις αναπτυξιακές διαταραχές
Η φαρμακευτική θεραπεία στις αναπτυξιακές διαταραχές έχει περιορισμένες ενδείξεις και μόνο σε περιπτώσεις όπου οι άλλες μορφές παρέμβασης δεν μπορούν να ελέγξουν την ανεπιθύμητη συμπεριφορά του παιδιού. Πρόκειται για ψυχοτρόπα φάρμακα που χρησιμοποιούνται σε ψυχιατρικές παθήσεις. Καλό είναι να αποτελεί την τελευταία επιλογή στην αντιμετώπιση του παιδιού με αναπτυξιακή διαταραχή.
Εναλλακτικές θεραπείες στις αναπτυξιακές διαταραχές
Παρακάτω παρατίθεται μία συνοπτική αναφορά στις διάφορες θεραπείες που κατά καιρούς προτάθηκαν σαν εναλλακτική ή συμπληρωματική θεραπεία των αναπτυξιακών διαταραχών. Κάποιες από αυτές φάνηκε ύστερα από μελέτες ότι δεν είναι επιβλαβής για την υγεία και κάποια παιδιά παρουσίασαν βελτίωση. Δυστυχώς όμως το σύνολο των θεραπειών αυτών με βάση τα σημερινά δεδομένα παρουσιάζουν ανεπιβεβαίωτα αποτελέσματα και μάλιστα κάποιες φαίνεται να ενέχουν κινδύνους ή και να είναι επιβλαβής για την υγεία.
Παρακάτω παρουσιάζονται κάποιες που προτείνονται ως εναλλακτικές μορφές παρέμβασης:
1) Η μελανιτονίνη είναι ορμόνη που καθορίζει την σωστή λειτουργία του ύπνου. Ίσως υπάρχουν κάποια οφέλη ιδιαίτερα σε παιδιά που έχουν ιδιαίτερα διαταραγμένο ύπνο.
2) Η σεκρετίνη είναι ορμόνη που ελέγχει την εντερική κινητικότητα και την απελευθέρωση γαστρικού οξέος. Η χορήγηση της βασίστηκε στο γεγονός ότι πολλά παιδιά με διάχυτη αναπτυξιακή διαταραχή παρουσιάζουν γαστρεντερικά προβλήματα. Αν και δεν έχουν αναφερθεί ανεπιθύμητες ενέργειες οι μελέτες όπου εφαρμόστηκε έφεραν ελάχιστες θετικές ενδείξεις.
3) Τα ωμέγα -3 λιπαρά οξέα. Σε μερικές έρευνες αποδείχτηκε ότι παιδιά με διάχυτη αναπτυξιακή διαταραχή παρουσιάζουν μειωμένα επίπεδα αυτών των αναγκαίων για τον οργανισμό λιπαρών οξέων, τα ευρήματα επίσης υποστηρίζουν βάσιμα τα σημαντικά καρδιοαγγειακά οφέλη που μία παρόμοια δίαιτα επιφέρει. Η διατροφή που περιλαμβάνει τα Ω3 λιπαρά, τα οποία βρίσκονται κυρίως στο ψάρι, οπωσδήποτε δεν είναι βλαβερή, είναι μάλιστα ωφέλιμη τουλάχιστον διατροφικά. Είναι μία παρέμβαση που είναι ωφέλιμη για την υγεία γενικότερα.
4) Διαιτητικές παρεμβάσεις όπως η δίαιτα χωρίς γλουτένη και καζεΐνη, η δίαιτα χωρίς ζάχαρη, η κετογονική δίαιτα και η δίαιτα περιορισμένων υδρογονανθράκων είναι μερικές που έχουν εφαρμοστεί παγκοσμίως. Σύμφωνα με ορισμένες θεωρίες η υπερβολική διατροφή με γλουτένη και καζεΐνη οδηγεί στην απελευθέρωση υπερβολικών ποσοτήτων πεπτιδίων που δρουν ως οπιοειδή στον εγκεφάλο. Οι ουσίες αυτές συνεργούν στην εμφάνιση προβληματικών συμπεριφορών. Τα αποτελέσματα των ερευνών πάνω στο θέμα αυτό δεν απέδειξαν σημαντικές αλλαγές στα περισσότερα παιδιά. Αν και δεν αναφέρθηκαν επιζήμιες παρενέργειες είναι γνωστό ότι η διατροφή στην οποία είναι χαμηλή η λήψη ασβεστίου μακρόχρονα σχετίζεται με αλλοιώσεις της οστικής μάζας και ελλείψεις των αναγκαίων λιπαρών οξέων .
5) Βιταμίνες και κυρίως η Β6, το μαγνήσιο, βιταμίνη C, η Β12. H Β6 και το μαγνήσιο χορηγούνται σε ασθενείς που παρουσιάζουν ψυχικές ασθένειες. Οι έρευνες που μελέτησαν τα θετικά αποτελέσματα είναι μικρές και έχουν λάθη στον σχεδιασμό τους.
6) Η διμεθυλγλυκίνη που είναι προϊόν του αμινοξέος γλυκίνη η οποία θεωρείται ότι μειώνει το γαλακτικό οξύ που εκκρίνεται σε καταστάσεις άγχους και στρες, βελτιώνει την οξυγόνωση και μειώνει την επιληπτική δραστηριότητα. Αν και δεν έχουν αναφερθεί ανεπιθύμητες ενέργειες δεν υπάρχουν πληροφορίες για την αποτελεσματικότητα και ασφάλεια της θεραπείας.
7) Τα προβιοτικά χορηγούνται με βάση τη θεωρεία ότι τα παιδιά με διάχυτη αναπτυξιακή διαταραχή παρουσιάζουν συχνά φλεγμονή του εντέρου. Τα προβιοτικά είναι καλά βακτήρια που βοηθούν στην ανάπτυξη υγιούς μικροβιακής χλωρίδας στο έντερο. Δεν υπάρχουν μελέτες που να αποδεικνύουν την αποτελεσματικότητα της μεθόδου.
8 ) Αντιμυκητιασικά και αντιβιοτικά φάρμακα. Η θεραπεία αυτή αναπτύχθηκε με βάση τη θεωρία ότι υπάρχει υπερπληθυσμός μυκήτων και κακών μικροβίων στο έντερο των παιδιών με αναπτυξιακή διαταραχή δημιουργώντας φλεγμονή. Η πληροφόρηση που υπάρχει γύρω από αυτό το θέμα είναι ελάχιστη και η μακροχρόνια χορήγηση τέτοιων φαρμάκων είναι επιβλαβής για την υγεία.
9) Θεραπεία με βλαστοκύτταρα. Τα βλαστοκύτταρα είναι αρχέγονα κύτταρα με δυνατότητα διαφοροποίησης σε κύτταρα διαφόρων ιστών. Τα δεδομένα γύρω από το θέμα είναι ακόμα ελάχιστα και η ορθή διαδικασία λήψης των κατάλληλων κυττάρων είναι δυνατή μόνο σε εξειδικευμένα νοσοκομεία.
10) Η θεραπεία με χηλικές ενώσεις. Χύλωση είναι η διαδικασία όπου συγκεκριμένοι χημικοί παράγοντες εισάγονται στον οργανισμό με σκοπό να απομακρύνουν βλαβερές ή τοξικές ουσίες όπως τα βαρέα μέταλλα. Είναι επικίνδυνη θεραπεία. Επίσης σε ορισμένες περιπτώσεις αναφέρθηκαν περιστατικά θανάτου ατόμων που υποβλήθηκαν σε τέτοια θεραπεία .
11) Το υπερβαρικό οξυγόνο. Πρόκειται για θεραπεία μέσω της εισπνοής οξυγόνου η πρόσληψη του οποίου ενισχύει την καλύτερη εγκεφαλική λειτουργία. Ορισμένες όχι επιβεβαιωμένες έρευνες αναφέρουν οφέλη και βελτίωση που προέκυψε από την υποβολή στη θεραπεία. Ωστόσο όμως σε άλλες μελέτες δεν επιβεβαιώθηκε βελτίωση. Η θεραπεία ενέχει και πολλούς κινδύνους.
Η απόφαση του γονιού για το πια θεραπεία θα εφαρμόσει στο παιδί του είναι καθαρά δική του. Καλό είναι να συζητά με τον ειδικό για όλες τις επιλογές που μπορεί να ακολουθήσει. Να ενημερώνεται για τα υπέρ και τα κατά της κάθε μεθόδου έτσι ώστε να πάρει τη σωστή απόφαση.